Μια νέα μελέτη από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις δείχνει ότι το να μεγαλώνει κανείς σε συνθήκες φτώχειας μπορεί να επηρεάσει την καλωδίωση του εγκεφάλου ενός παιδιού. Η μελέτη αυτή υποδεικνύει μια σύνδεση τόσο μεταξύ της φτώχειας της γειτονιάς όσο και του νοικοκυριού και των οδών της λευκής ουσίας του εγκεφάλου, οι οποίες επιτρέπουν την επικοινωνία μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου. Η λευκή ουσία παίζει κρίσιμο ρόλο στο να βοηθά τον εγκέφαλο να επεξεργάζεται τις πληροφορίες.
Τα ευρήματα προέρχονται από τη μεγαλύτερη μακροπρόθεσμη μελέτη για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και την υγεία των παιδιών που διεξάγεται στις ΗΠΑ — τη μελέτη Adolescent Brain Cognitive Development (ABCD) Study, η οποία ξεκίνησε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) το 2015. Το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον είναι εθνικός ηγέτης στις μελέτες του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου και είναι ένα από τα 21 κέντρα μελέτης σε όλη τη χώρα που συμμετέχουν στη μελέτη ABCD, η οποία παρακολουθεί σχεδόν 12.000 παιδιά, ξεκινώντας από την ηλικία των 9 έως 10 ετών, για τουλάχιστον μια δεκαετία.
“Η ακεραιότητα της λευκής ουσίας είναι πολύ σημαντική για την ανάπτυξη του εγκεφάλου”, δήλωσε ο πρώτος συγγραφέας Zhaolong (Adrian) Li, τεχνικός έρευνας νευροαπεικόνισης στο Τμήμα Ψυχιατρικής. “Για παράδειγμα, οι αδυναμίες στη λευκή ουσία συνδέονται με οπτικοχωρικές και ψυχικές προκλήσεις στα παιδιά. Αν μπορέσουμε να καταγράψουμε πώς η κοινωνικοοικονομική κατάσταση επηρεάζει τη λευκή ουσία νωρίς στη ζωή ενός παιδιού, η ελπίδα είναι ότι θα μπορέσουμε, μια μέρα, να μεταφράσουμε αυτά τα ευρήματα σε προληπτικά μέτρα”.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι η παιδική παχυσαρκία και η χαμηλότερη γνωστική λειτουργία μπορεί να εξηγήσουν, τουλάχιστον εν μέρει, την επίδραση της φτώχειας στις διαφορές της λευκής ουσίας. Σε γενικές γραμμές, τα παιδιά που μεγαλώνουν σε συνθήκες φτώχειας έχουν υψηλότερο κίνδυνο παχυσαρκίας και σημειώνουν χαμηλότερη βαθμολογία σε τεστ γνωστικής λειτουργίας από τους συνομηλίκους τους σε γειτονιές και νοικοκυριά με υψηλότερο εισόδημα. Το τελευταίο θα μπορούσε να οφείλεται, εν μέρει, στην περιορισμένη πρόσβαση σε εμπλουτιστικά αισθητηριακά, κοινωνικά και γνωστικά ερεθίσματα.
“Η διαπίστωσή μας ότι η παχυσαρκία και ο γνωστικός εμπλουτισμός μπορεί να είναι σχετικοί μεσολαβητές, αν επιβεβαιωθεί, θα παρέχει ισχυρή υποστήριξη για τη διαχείριση ενός υγιούς βάρους και την ενθάρρυνση δραστηριοτήτων που διεγείρουν τη νόηση για τη στήριξη της υγείας του εγκεφάλου σε παιδιά που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση“, δήλωσε η Tamara Hershey, Ph.D., καθηγήτρια James S. McDonnell στη Γνωστική Νευροεπιστήμη και καθηγήτρια ψυχιατρικής και ακτινολογίας.
Η λευκή ουσία, οι πυκνά στοιβαγμένες νευρικές ίνες βαθιά στον εγκέφαλο, παίρνει το λευκό χρώμα της από τη λιπαρή ουσία που περιβάλλει τις νευρικές ίνες. Η λιπαρή επικάλυψη είναι υπεύθυνη για την ταχεία μετάδοση των πληροφοριών κατά μήκος των οδών των νευρικών κυττάρων. Η οργάνωση και η συνδεσιμότητα μεταξύ αυτών των οδών υποστηρίζουν τη μάθηση και τη σωστή επικοινωνία μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου. Η διαταραχή αυτών των οδών επικοινωνίας έχει συνδεθεί με σωματικές προκλήσεις καθώς και με χειρότερα αποτελέσματα στην ψυχική υγεία.
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τη δημόσια διαθέσιμη βάση δεδομένων της μελέτης ABCD, μέσω της οποίας μπόρεσαν να μοντελοποιήσουν την κίνηση του νερού ως δείκτη της ακεραιότητας της λευκής ουσίας στις εγκεφαλικές σαρώσεις 8.842 παιδιών ηλικίας 9 έως 11 ετών. Ακριβώς όπως οι πέτρες, τα βότσαλα και οι ογκόλιθοι επηρεάζουν τη ροή του νερού σε ένα ποτάμι, οι διαφορετικές δομές των κυττάρων του εγκεφάλου δημιουργούν εμπόδια που εμποδίζουν τη διάχυση του νερού.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν λιγότερη κατευθυνόμενη κίνηση των μορίων του νερού στους εγκεφάλους των παιδιών που ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας, γεγονός που σηματοδοτεί δομικές αλλαγές στις περιοχές της λευκής ουσίας. Βρήκαν επίσης υψηλότερη περιεκτικότητα σε νερό σε σφαιρικούς χώρους στον εγκέφαλο, γεγονός που υποδηλώνει πιθανή νευροφλεγμονή στα παιδιά που ζουν σε συνθήκες φτώχειας.
Το περιβάλλον ενός παιδιού είναι πολύπλοκο, καθώς περιλαμβάνει τόσο τις επιρροές της γειτονιάς όσο και της οικογένειας. Οι μειονεκτικές γειτονιές υποφέρουν δυσανάλογα από την ανεργία, τη φτώχεια και τις εισοδηματικές ανισότητες. Οι μονογονεϊκές οικογένειες είναι πιο συχνές και οι κάτοικοι είναι συνήθως λιγότερο μορφωμένοι, έχουν χαμηλότερο εισόδημα και λιγότερη περιουσία. “Η ανάλυσή μας αποκάλυψε ότι η φτώχεια στη γειτονιά συνδέεται με διαφορές στη λευκή ουσία και την υποτιθέμενη παρουσία ανοσοκυττάρων. Βρήκαμε μια παρόμοια σύνδεση όταν εξετάσαμε την κοινωνικοοικονομική κατάσταση των νοικοκυριών, λαμβάνοντας υπόψη το ετήσιο εισόδημα και την εκπαίδευση των γονέων”, δήλωσε ο Li.
“Η ανισότητα του πλούτου και του εισοδήματος επιταχύνεται στις ΗΠΑ”, δήλωσε ο συν-συγγραφέας Scott Marek, PhD, επίκουρος καθηγητής ακτινολογίας και ψυχιατρικής. Και πρόσθεσε: “Εμείς και άλλοι αρχίζουμε να ξύνουμε την επιφάνεια του πώς η ανισότητα μπορεί να βλάψει τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο και να επηρεάσει τα αποτελέσματα της ψυχικής υγείας. Τα ευρήματά μας δίνουν έμφαση στην απομάκρυνση από τη σκέψη ότι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση είναι ένα ενιαίο κατασκεύασμα. Δεν είναι μόνο τα σχολεία ή η γονική μέριμνα που έχουν σημασία για την υγεία του εγκεφάλου. Είναι πιθανότατα η συλλογή πολλών παραγόντων της γειτονιάς και της οικογενειακής ζωής”.
Ο Hershey, ο οποίος διευθύνει το ερευνητικό κέντρο Neuroimaging Labs και είναι συν-συγγραφέας, προειδοποίησε ότι η μελέτη εξέτασε μόνο ένα χρονικό σημείο. Ως εκ τούτου, είναι πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε αν η φτώχεια προκάλεσε τις εγκεφαλικές διαφορές που παρατηρήθηκαν στη μελέτη, είπε. Ωστόσο, η μελέτη ABCD συνεχίζει να παρακολουθεί τα εγγεγραμμένα παιδιά μέσω εγκεφαλικών σαρώσεων και γνωστικών δοκιμών με τη δυνατότητα για μελλοντικές μακροπρόθεσμες μελέτες ανάπτυξης του εγκεφάλου σε παιδιά που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. “Ελπίζουμε αυτή η εργασία να ενθαρρύνει μελλοντικές μελέτες για την εξέταση τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου για την υγεία σε μεγάλα και διαχρονικά δείγματα που θα μπορούσαν μια μέρα να μεταφραστούν σε παρέμβαση”, δήλωσε ο Hershey.
