Μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο της Γενεύης (UNIGE), σε συνεργασία με το Νοσοκομείο Parini στην Ιταλία και το Πανεπιστήμιο Valle d’ Aosta, παρατήρησε ότι όταν η μητέρα μιλούσε στο μωρό της την ώρα της ιατρικής επέμβασης, τα σημάδια έκφρασης του πόνου του μωρού μειώνονταν και τα επίπεδα της ωκυτοκίνης του -της ορμόνης που εμπλέκεται στην προσκόλληση και συνδέεται επίσης με το στρες- αυξάνονταν σημαντικά, γεγονός που θα μπορούσε να μαρτυρήσει καλύτερη διαχείριση του πόνου.
Τα αποτελέσματα αυτά, που θα διαβαστούν στο περιοδικό Scientific Reports, καταδεικνύουν τη σημασία της γονικής παρουσίας στα πρόωρα μωρά, τα οποία υφίστανται έντονο στρες από τη γέννησή τους, μια παρουσία που έχει πραγματικό αντίκτυπο στην ευημερία και την ανάπτυξή τους.
Μόλις γεννηθούν πριν από την 37η εβδομάδα κύησης, τα πρόωρα μωρά χωρίζονται από τους γονείς τους και τοποθετούνται σε θερμοκοιτίδα, συχνά σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Πρέπει να υποβάλλονται καθημερινά σε ιατρικές παρεμβάσεις, απαραίτητες για να διατηρηθούν στη ζωή (διασωλήνωση, λήψη αίματος, σωλήνας σίτισης κ.λπ.), οι οποίες έχουν πιθανές επιπτώσεις στην ανάπτυξή τους και στη διαχείριση του πόνου.
Η δυσκολία; Δεν είναι πάντα δυνατή η ανακούφισή τους με φαρμακευτικά παυσίπονα, καθώς οι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες παρενέργειες στη νευρολογική τους ανάπτυξη μπορεί να είναι σημαντικές. Υπάρχουν άλλοι τρόποι ανακούφισης του μωρού, όπως το τύλιγμα, η συγκράτηση, τα διαλύματα ζάχαρης ή το μη θρεπτικό πιπίλισμα με θηλή.
Ωστόσο, εδώ και αρκετά χρόνια, μελέτες έχουν δείξει ότι η παρουσία της μητέρας ή του πατέρα έχει πραγματική ηρεμιστική επίδραση στο παιδί, ιδίως μέσω των συναισθηματικών διαφοροποιήσεων της φωνής. Για τον λόγο αυτό η ομάδα του Didier Grandjean, τακτικός καθηγητής στον Τομέα Ψυχολογίας της Σχολής Ψυχολογίας και Επιστημών της Αγωγής (FPSE) και στο Ελβετικό Κέντρο Συναισθηματικών Επιστημών (CISA) του UNIGE, ενδιαφέρθηκε για την πρώιμη φωνητική επαφή μεταξύ της μητέρας και του πρόωρου μωρού, για την επίδραση της φωνής της μητέρας στη διαχείριση του πόνου που προκύπτει από τις συνήθεις πρακτικές που είναι απαραίτητες για την παρακολούθηση των μωρών, καθώς και για τους ψυχολογικούς και εγκεφαλικούς μηχανισμούς που θα εμπλέκονταν.
Συμπερίληψη της μητέρας στο τρύπημα της φτέρνας
Για να ελέγξουν αυτή την υπόθεση, οι επιστήμονες παρακολούθησαν 20 πρόωρα μωρά στο νοσοκομείο Parini της Ιταλίας και ζήτησαν από τη μητέρα να είναι παρούσα κατά τη διάρκεια της καθημερινής αιματολογικής εξέτασης, η οποία γίνεται με τη λήψη μερικών σταγόνων αίματος από τη φτέρνα. “Επικεντρωθήκαμε σε αυτή τη μελέτη στη φωνή της μητέρας, επειδή τις πρώτες ημέρες της ζωής είναι πιο δύσκολο για τον πατέρα να είναι παρών, λόγω των συνθηκών εργασίας που δεν επιτρέπουν πάντα ρεπό”, είπε η Δρ Μανουέλα Φιλίππα, ερευνήτρια στην ομάδα του Ντιντιέ Γκραντζιάν και πρώτη συγγραφέας της μελέτης.
Η μελέτη διεξήχθη σε τρεις φάσεις επί τρεις ημέρες, επιτρέποντας τη σύγκριση: μια πρώτη ένεση έγινε χωρίς την παρουσία της μητέρας, μια δεύτερη με τη μητέρα να μιλάει στο μωρό και μια τρίτη με τη μητέρα να τραγουδάει στο μωρό. Η σειρά αυτών των συνθηκών άλλαζε τυχαία. “Για τη μελέτη, η μητέρα άρχισε να μιλάει ή να τραγουδάει πέντε λεπτά πριν από την ένεση, κατά τη διάρκεια της ένεσης και μετά τη διαδικασία”, ανέφερε η ερευνήτρια από τη Γενεύη. Και πρόσθεσε: “Μετρήσαμε επίσης την ένταση της φωνής, ώστε να καλύπτει τον περιβάλλοντα θόρυβο, καθώς η εντατική φροντίδα είναι συχνά θορυβώδης λόγω των αναπνευστικών και άλλων ιατρικών συσκευών”.
Τα σημάδια έκφρασης του πόνου μειώθηκαν σημαντικά
Κατ’ αρχάς, η ερευνητική ομάδα παρατήρησε αν ο πόνος του μωρού μειωνόταν παρουσία της μητέρας. Για να το κάνουν αυτό, χρησιμοποίησαν το Προφίλ Πόνου για Πρόωρα Βρέφη (Preterm Infant Pain Profile – PIPP), το οποίο καθιερώνει ένα πλέγμα κωδικοποίησης μεταξύ 0 και 21 για τις εκφράσεις του προσώπου και τις φυσιολογικές παραμέτρους (καρδιακός παλμός, οξυγόνωση) που πιστοποιούν τα επώδυνα συναισθήματα του μωρού. “Προκειμένου να κωδικοποιήσουμε τη συμπεριφορά των πρόωρων μωρών, βιντεοσκοπήσαμε κάθε εξέταση αίματος και κρίναμε τα βίντεο “στα τυφλά”, από εκπαιδευμένο προσωπικό, χωρίς ήχο, ώστε να μην γνωρίζουμε αν η μητέρα ήταν παρούσα ή όχι”, σημειώνει ο Didier Grandjean.
Τα αποτελέσματα είναι σημαντικά: το PIPP είναι 4,5 όταν η μητέρα απουσιάζει και πέφτει στο 3 όταν η μητέρα μιλάει στο μωρό της. “Όταν η μητέρα τραγουδάει, το PIPP είναι 3,8. Αυτή η διαφορά με την ομιλούμενη φωνή μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι η μητέρα προσαρμόζει τους φωνητικούς της τόνους λιγότερο σε αυτό που αντιλαμβάνεται στο μωρό της όταν τραγουδάει, επειδή περιορίζεται κατά κάποιον τρόπο από τη μελωδική δομή, κάτι που δεν συμβαίνει όταν μιλάει”, τόνισε ο καθηγητής της Γενεύης.
Η μητρική φωνή προκαλεί αύξηση της ωκυτοκίνης
Οι επιστήμονες εξέτασαν στη συνέχεια τι αλλάζει στο μωρό όταν ακούει τη μητέρα του να μιλάει. “Γρήγορα στραφήκαμε στην ωκυτοκίνη, τη λεγόμενη ορμόνη προσκόλλησης, την οποία προηγούμενες μελέτες έχουν ήδη συνδέσει με το στρες, τον αποχωρισμό από τα πρόσωπα προσκόλλησης και τον πόνο”, εξηγεί η δρ Μανουέλα Φιλίππα. Χρησιμοποιώντας ένα ανώδυνο δείγμα σάλιου πριν μιλήσει ή τραγουδήσει η μητέρα και μετά το τρύπημα στη φτέρνα, η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι τα επίπεδα της ωκυτοκίνης αυξήθηκαν από 0,8 πικογραμμάρια ανά χιλιοστόλιτρο σε 1,4 όταν η μητέρα μιλούσε. “Όσον αφορά την ωκυτοκίνη, πρόκειται για σημαντική αύξηση”, λέει η ίδια.
Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν τη θετική επίδραση της παρουσίας της μητέρας όταν τα πρόωρα μωρά υποβάλλονται σε επώδυνες ιατρικές διαδικασίες. “Καταδεικνύουμε εδώ τη σημασία της συνεύρεσης γονέων και παιδιού, ειδικά στο ευαίσθητο πλαίσιο της εντατικής θεραπείας”, τονίζει η Manuela Filippa. “Επιπλέον, οι γονείς παίζουν εδώ προστατευτικό ρόλο και μπορούν να δράσουν και να νιώσουν ότι συμμετέχουν βοηθώντας το παιδί τους να είναι όσο το δυνατόν καλύτερα, γεγονός που ενισχύει τους ουσιαστικούς δεσμούς προσκόλλησης που θεωρούνται δεδομένοι σε μια τελειόμηνη γέννηση”, κατέληξε ο Didier Grandjean.
