Τα πρόωρα μωρά στις μονάδες νεογνικής φροντίδας είναι εξαιρετικά ευάλωτα και επιρρεπή σε απειλητικές για τη ζωή τους λοιμώξεις. Για να διατηρηθούν αυτά τα μωρά ασφαλή, ο κίνδυνος μόλυνσης πρέπει να διατηρηθεί όσο το δυνατόν χαμηλότερα. Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα είναι η όψιμη σήψη που αρχίζει από τρεις ημέρες μετά τη γέννηση, όταν τα βακτήρια εισέρχονται στο αίμα και αναπτύσσονται. Αυτό μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνο και τα μωρά με όψιμη σήψη καταλήγουν να παραμένουν στο νοσοκομείο περισσότερο, χρειάζονται περισσότερη θεραπεία με αντιβιοτικά και μπορεί να έχουν επιπτώσεις στην υγεία τους για όλη τους τη ζωή.
Τα βακτήρια της οικογένειας των σταφυλόκοκκων είναι οι πιο συχνές αιτίες της σήψης όψιμης έναρξης. Τα περισσότερα μέλη αυτής της μεγάλης ομάδας βακτηρίων είναι αβλαβή- είναι φυσιολογικοί αποικιστές του δέρματός μας, το οποίο μπορεί ακόμη και να μας προστατεύει από επιβλαβή μικρόβια. Ωστόσο, ορισμένα στελέχη, όταν καταλήξουν σε λάθος σημείο και εισέλθουν στο εσωτερικό του σώματος, μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα, ιδίως σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως τα νεογνά.
Ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Πρόκειται για ένα είδος που συνήθως αρκείται στο να ζει στο τριχωτό της κεφαλής, το πρόσωπο και το λαιμό μας- capitis σημαίνει “του κεφαλιού” στα λατινικά. Ωστόσο, ορισμένα στελέχη του S. capitis σχετίζονται με σήψη όψιμης έναρξης. Ένα συγκεκριμένο στέλεχος, γνωστό ως NRCS-A, έχει ταυτοποιηθεί ότι προκαλεί σοβαρές λοιμώξεις σε νεογνά σε όλο τον κόσμο. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό το στέλεχος εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1960 και εξαπλώθηκε παγκοσμίως κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, καθώς ανέπτυξε ανθεκτικότητα στο ευρέως χρησιμοποιούμενο αντιβιοτικό βανκομυκίνη. Τα στελέχη που κυκλοφορούν τώρα παρουσιάζουν αντοχή σε πολλαπλά αντιβιοτικά και μειωμένη ευαισθησία στα αντισηπτικά που χρησιμοποιούμε για την αποστείρωση του δέρματος των βρεφών. Αυτό καθιστά δυσκολότερη τη θεραπεία και τον έλεγχο των βακτηρίων, αλλά το γιατί ακριβώς αυτό το στέλεχος NRCS-A έχει γίνει τόσο επιτυχημένο σε παγκόσμιο επίπεδο παραμένει μυστήριο.
Για να προσπαθήσουν να κατανοήσουν τι κάνει αυτό το στέλεχος ικανό να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο και να αναπτύξουν καλύτερους τρόπους για να το κρατήσουν υπό έλεγχο, ο καθηγητής Mark Webber και η ομάδα του από το Ινστιτούτο Quadram και το Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Αγγλίας ανέλυσαν τα γονιδιώματα εκατοντάδων απομονωμένων στελεχών του S. capitis. Συνεργάστηκαν με δύο Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (ΜΕΝΝ), μία στο Ηνωμένο Βασίλειο και μία στη Γερμανία, λαμβάνοντας δείγματα S. capitis από το δέρμα και το έντερο νεογνών, με και χωρίς όψιμη σήψη. Τα αποτελέσματά τους, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Microbial Genomics, διαπίστωσαν ότι το στέλεχος NRCS-A μεταφέρεται συνήθως στο δέρμα και στο έντερο μη μολυσμένων νεογνών, ότι η μετάδοση μεταξύ των μωρών εντός των ΜΕΝΝ ήταν πιθανή.
Διαβάζοντας το πλήρες γονιδίωμα κάθε δείγματος, η ομάδα μπόρεσε να εντοπίσει μικροσκοπικές γενετικές διαφορές μεταξύ των στελεχών S. capitis που προκαλούσαν ασθένεια και εκείνων που δεν προκαλούσαν. Ο καθηγητής Webber και η ομάδα του διαπίστωσαν ότι τα στελέχη NRCS-A που μπορούν να προκαλέσουν ασθένεια φέρουν ένα σύνολο μοναδικών γονιδίων, τα οποία πιστεύουν ότι τους επιτρέπουν να επιβιώνουν τόσο στο έντερο όσο και στο δέρμα. Αυτό θα καθιστούσε τον καθαρισμό του δέρματος για την εξάλειψη των βακτηρίων αναποτελεσματικό, καθώς τα μωρά θα φέρουν μια δεξαμενή στο μικροβίωμα του εντέρου τους, η οποία δεν μπορεί να απομακρυνθεί εύκολα, αλλά μπορεί να λειτουργήσει ως πηγή μόλυνσης.
Τα γονίδια που βρέθηκαν στα στελέχη NRCS-A τους επιτρέπουν να είναι ανθεκτικά στη νισίνη, μια αντιμικροβιακή ένωση που παράγεται φυσικά από τα βακτήρια στο έντερο. Έφεραν επίσης γονίδια για να επιβιώνουν από την έκθεση σε τοξικά μέταλλα που χρησιμοποιεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα για να σκοτώσει τα βακτήρια, καθώς και γονίδια για την απομάκρυνση βασικών μετάλλων, τα οποία είναι γνωστό ότι είναι δύσκολο για τα βακτήρια να έχουν πρόσβαση στο περιβάλλον του εντέρου. Περαιτέρω πειράματα έδειξαν επίσης ότι τα βακτήρια αναπτύσσονται καλύτερα σε όξινες συνθήκες, όπως αυτές που επικρατούν στο έντερο. Συνολικά, τα στοιχεία υποστηρίζουν την ιδέα ότι αυτά τα βακτήρια είναι προσαρμοσμένα για να εκμεταλλεύονται την ανάπτυξη στο έντερο.
Εάν η απορρύπανση μετάλλων είναι κρίσιμη για τη μόλυνση, αυτό μπορεί επίσης να είναι η αχίλλειος πτέρνα των βακτηρίων, παρουσιάζοντας έναν νέο τρόπο αντιμετώπισης της απειλής τους. Υπάρχουν πρώτες ενδείξεις ότι η σίτιση των βρεφών με ένα προβιοτικό συμπλήρωμα καλοήθων βακτηρίων μειώνει το ποσοστό της όψιμης σήψης και ότι αυτά τα “καλά βακτήρια” μπορούν να αποσπάσουν τα μέταλλα πριν από το S. capitis, εμποδίζοντας την ανάπτυξή τους. “Η μελέτη του τρόπου με τον οποίο στελέχη όπως το NRCS-A έχουν γίνει παγκοσμίως επιτυχημένα είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα βακτήρια εξελίσσονται για να αποικίσουν διαφορετικά περιβάλλοντα και για να μας δώσουν νέες ιδέες σχετικά με το πώς να μειώσουμε τους κινδύνους μόλυνσης σε ευάλωτους πληθυσμούς” δήλωσε ο καθηγητής Webber.
“Ελπίζουμε ότι αυτή η εργασία μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για περισσότερες έρευνες ώστε να αναπτυχθούν καλύτεροι τρόποι προστασίας των νεογέννητων μωρών από τις τρομερές συνέπειες της λοίμωξης”. Η Δρ Heather Felgate από το Ινστιτούτο Quadram και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης δήλωσε: “Υπάρχουν ακόμη πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν ως προς το γιατί το NRCS-A έχει εξαπλωθεί τόσο παγκόσμια μεταξύ των ΜΑΦ. Όμως, η επεξεργασία του τρόπου με τον οποίο το NRCS-A μπορεί να αποφεύγει το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή, να εξαπλώνεται και να επιβιώνει μπορεί επίσης να μας δώσει ένα προβάδισμα για πολλά άλλα είδη σταφυλοκόκκων που προκαλούν σήψη σε ανοσοκατεσταλμένους ανθρώπους σε ΜΕΘ και μονάδες εντατικής θεραπείας”.
