Εκπαιδεύστε τους μαθητές του δημοτικού σχολείου πώς να είναι δημιουργικοί και μπορείτε να βοηθήσετε στην αύξηση της ανθεκτικότητάς τους απέναντι σε προβλήματα της πραγματικής ζωής, σύμφωνα με νέα έρευνα. Σε μια μικρή μελέτη, οι ερευνητές εκπαίδευσαν μαθητές τρίτης, τέταρτης και πέμπτης τάξης να χρησιμοποιούν λογοτεχνικές τεχνικές όπως η αλλαγή προοπτικής, η αντιφατική σκέψη (τι θα γινόταν αν) και η αιτιώδης σκέψη (γιατί) για να βελτιώσουν τη δημιουργικότητα στην αντιμετώπιση δυσκολιών. Οι τεχνικές βοήθησαν τα παιδιά να βρουν νέους, δημιουργικούς και πρακτικούς τρόπους επίλυσης των προβλημάτων, δήλωσε ο Άνγκους Φλέτσερ, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής Αγγλικών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο και μέλος του Project Narrative του πανεπιστημίου.
“Υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την ανθεκτικότητα των αμερικανικών παιδιών στον απόηχο του COVID-19 και αυτής της αίσθησης ότι πολλά παιδιά περνούν δύσκολα στο σχολείο και στη ζωή”, δήλωσε ο Φλέτσερ. “Η εκπαίδευση στη δημιουργικότητα μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να βρουν ένα δεύτερο σχέδιο όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά γι’ αυτά”. Ο Φλέτσερ δήλωσε ότι το πρόγραμμα που χρησιμοποιήθηκε για να βοηθήσει τα παιδιά σε αυτή τη μελέτη ήταν παρόμοιο με εκείνο που ο ίδιος και οι συνάδελφοί του χρησιμοποίησαν με επιτυχία στον αμερικανικό στρατό – και το οποίο είχε ως αποτέλεσμα ο Φλέτσερ να λάβει το μετάλλιο Public Service Commendation Medal, το τέταρτο υψηλότερο παράσημο δημόσιας υπηρεσίας που μπορεί να απονείμει ο στρατός σε πολίτη. Οι ερευνητές έκαναν δύο ξεχωριστές μελέτες με μαθητές που συμμετείχαν σε μια θερινή κατασκήνωση σε ένα προάστιο του Κολόμβου.
Στη μία μελέτη, 32 μαθητές χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Στη συνθήκη ελέγχου, τα παιδιά κλήθηκαν να εντοπίσουν μια ιδιαίτερη ιδιότητα στον εαυτό τους. Τους είπαν ότι αυτή ήταν η ιδιαίτερη δύναμη που θα μπορούσε να τους βοηθήσει να λύσουν οποιοδήποτε πρόβλημα. Στη δημιουργική συνθήκη, στους μαθητές είπαν να σκεφτούν έναν φίλο που έκανε κάτι ιδιαίτερο και να τον θεωρήσουν ως τον “δημιουργικό τους φίλο” που θα μπορούσε να τους βοηθήσει να λύσουν οποιοδήποτε πρόβλημα. Αυτό το είδος εκπαίδευσης στη δημιουργικότητα ονομάζεται αλλαγή προοπτικής, κατά την οποία τα παιδιά βλέπουν ένα πρόβλημα μέσα από τα μάτια κάποιου άλλου. “Όταν ζητάς από τους ανθρώπους να αλλάξουν την προοπτική τους και να φανταστούν ότι λαμβάνουν συμβουλές από έναν φίλο, παίρνεις πολύ πιο δημιουργικές και αποτελεσματικές λύσεις σε προβλήματα από το να προσπαθείς να λύσεις το πρόβλημα μόνος σου”, δήλωσε ο Φλέτσερ.
Και αυτό ακριβώς διαπίστωσε η μελέτη. Σε ένα μέρος της μελέτης, οι δάσκαλοι εντόπισαν ένα πρόβλημα που αποτελούσε πρόκληση για τους μαθητές τους – για παράδειγμα, το να μην μπορείς να πας στο πάρτι γενεθλίων ενός φίλου επειδή θα λείψεις από την πόλη με τους γονείς σου. Οι μαθητές σκέφτηκαν επίσης ένα δύσκολο πρόβλημα στη δική τους ζωή. Ορισμένα προβλήματα που αναφέρθηκαν ήταν τα εξής: “ο αδελφός μου έχει διαταραχή επικοινωνίας”, “ο πατέρας μου πρέπει να λείψει για δύο μήνες” και “η αδελφή μου με εκφοβίζει”. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι χωρίς την εκπαίδευση αλλαγής προοπτικής, λιγότεροι από τους μισούς μαθητές ήταν σε θέση να δώσουν λύση στα τυπικά για την ηλικία προβλήματα και σχεδόν κανένας δεν ήταν σε θέση να δώσει λύση στα δικά τους προβλήματα.
Ωστόσο, το 94% όσων εκπαιδεύτηκαν στην αλλαγή προοπτικής έδωσε λύση και στα δύο. Οι κριτές (οι οποίοι ήταν εκπαιδευμένοι εκπαιδευτικοί) αξιολόγησαν επίσης τις λύσεις των παιδιών ως προς τη δημιουργικότητα, όπως αξιολογήθηκε από το πόσο εκπληκτικές ή μοναδικές ήταν οι λύσεις. Με την παρέμβαση, η μέση βαθμολογία δημιουργικότητας ήταν 6,44 στα 10 (μέτρια δημιουργικότητα) σε σύγκριση με 3,05 (χαμηλή δημιουργικότητα) για εκείνα που δεν έλαβαν την παρέμβαση αλλαγής προοπτικής. Τα αποτελέσματα αυτά έδειξαν πώς η εκπαίδευση στη δημιουργικότητα θα μπορούσε να ενισχύσει την αίσθηση της αυτοαποτελεσματικότητας των παιδιών – την πεποίθηση ότι έχουν κάποιο έλεγχο και δύναμη στη ζωή τους, δήλωσε ο Φλέτσερ.
Όταν εξέταζαν τα δικά τους προβλήματα, τα περισσότερα από τα παιδιά που έλαβαν την παρέμβαση σκέφτηκαν μια πιθανή λύση. Αλλά 15 από τα 16 παιδιά της ομάδας ελέγχου ουσιαστικά τα παράτησαν, δήλωσε ο Φλέτσερ. Είτε είπαν ότι δεν ήξεραν πώς να λύσουν το πρόβλημά τους είτε επέδειξαν κάποια εκδοχή μαγικής σκέψης, όπως το να πουν ότι θα μπορούσαν να γίνουν σούπερ ήρωες. Μια δεύτερη διαχρονική μελέτη στην οποία συμμετείχαν 28 μαθητές στην ίδια κατασκήνωση σχεδιάστηκε για να ελέγξει τις επιπτώσεις ενός πενθήμερου, 10ωρου αφηγηματικού προγράμματος δημιουργικότητας στη δημιουργικότητα, την αυτοαποτελεσματικότητα και την ανθεκτικότητα.
Εκτός από την αλλαγή προοπτικής, οι μαθητές εκπαιδεύτηκαν και σε άλλες τεχνικές αφηγηματικής δημιουργικότητας, όπως η αιτιώδης σκέψη, δήλωσε ο Φλέτσερ. “Εάν τα παιδιά δεν μπορούν να λύσουν ένα πρόβλημα, τα εκπαιδεύουμε να κάνουν πίσω και να σκεφτούν τι προσπαθούν να επιτύχουν – το πρόβλημα του γιατί”, δήλωσε ο Φλέτσερ. “Να κάνουν ένα βήμα πίσω και να πουν γιατί έχει σημασία αυτό; Συχνά διαπιστώνουμε ότι αν σκεφτείς ευρύτερα αυτό που προσπαθείς να πετύχεις και γιατί είναι τόσο σημαντικό, τότε μπορείς να δεις ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να πετύχεις αυτό που θέλεις”. Στο τέλος της διδακτικής ύλης, οι μαθητές παρουσίασαν ηλικιακά τυπικά προβλήματα παρόμοια με την πρώτη μελέτη και εξέτασαν επίσης ένα δικό τους πρόβλημα.
Προκειμένου να ελέγξουν την ανθεκτικότητα, οι ερευνητές έθεσαν μια απροσδόκητη πρόκληση όταν τα παιδιά παρουσίασαν την προτεινόμενη λύση στα προβλήματά τους: είπαν στα παιδιά ότι δεν θα λειτουργούσε. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι κάθε μαθητής που παρακολούθησε το πενθήμερο πρόγραμμα σπουδών ήταν σε θέση να δώσει μια δεύτερη λύση τόσο στα ηλικιακά τυπικά όσο και στα προσωπικά προβλήματα. “Με αυτή την εκπαίδευση, τα παιδιά δεν πτοήθηκαν όταν τους είπαν ότι η πρώτη τους λύση δεν δούλευε. Σκέφτηκαν ένα δεύτερο σχέδιο, το οποίο αποτελεί μια καλή δοκιμασία ανθεκτικότητας”, δήλωσε ο Φλέτσερ. Και η δεύτερη λύση στα προβλήματα συγκέντρωσε κατά μέσο όρο υψηλότερη βαθμολογία δημιουργικότητας από τους κριτές — 7,5, που υποδηλώνει μέτρια έως υψηλή δημιουργικότητα, σε σύγκριση με 5,45 για την πρώτη τους λύση.
Οι δεύτερες λύσεις σημείωσαν επίσης υψηλότερη βαθμολογία στη χρησιμότητα, δηλαδή στο πόσο πιθανό είναι να επιτύχουν στον πραγματικό κόσμο. Ο Φλέτσερ δήλωσε ότι η μελέτη αυτή παρέχει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα: Υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους. “Βρισκόμαστε σε αυτή τη στιγμή στην κοινωνία μας όπου τα παιδιά μας χρειάζονται βοήθεια. Διαπιστώσαμε ότι πριν από αυτή την εκπαίδευση, τα παιδιά είχαν την τάση να τα παρατάνε όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα. Αυτό θα μπορούσε να τα οδηγήσει στο να θυμώσουν ή να ντραπούν που δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματά τους ή να αναζητήσουν ενήλικες για να τους προσφέρουν λύσεις”. Αυτό που μπορεί να κάνει η αφηγηματική εκπαίδευση δημιουργικότητας είναι να διδάξει στα παιδιά ότι υπάρχουν τρόποι να προσεγγίσουν τα προβλήματα της πραγματικής ζωής που δεν έχουν εύκολες απαντήσεις, είπε.
Ο Φλέτσερ δήλωσε ότι τα παιδιά μπορούν να μάθουν τη δημιουργικότητα μέσω των τεχνών, όπως η λογοτεχνία και το θέατρο, αν γίνονται με τον σωστό τρόπο. Αντί να ζητούν απλώς από τους μαθητές να αναλύσουν έργα τέχνης, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βάλουν τους μαθητές να φανταστούν τους εαυτούς τους ως διαφορετικούς χαρακτήρες, να εξερευνήσουν νέες προοπτικές και να ασχοληθούν με το γιατί και το τι-αν. “Η ικανότητα χρήσης αυτού του είδους σκέψης δεν μπορεί να αξιολογηθεί μέσω τυποποιημένων τεστ. Όμως εξακολουθεί να είναι πολύ σημαντική και μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν και να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους για την επίλυση προκλήσεων του πραγματικού κόσμου”, δήλωσε. Ο Φλέτσερ διεξήγαγε τη μελέτη μαζί με τους συναδέλφους του Ohio State Patricia Enciso, καθηγήτρια λογοτεχνίας για παιδιά και νέους ενήλικες στο Κολέγιο Εκπαίδευσης και Ανθρώπινης Οικολογίας, και Mike Benveniste, επίσης του Project Narrative.
