Πολλά παιδιά ηλικίας 3 έως 17 ετών έχουν διαγνωστεί παγκοσμίως με άγχος και ενώ τα σημάδια διαφέρουν στα παιδιά από ότι στους ενήλικες -τα νήπια, για παράδειγμα, τείνουν να παραπονιούνται για σωματικές ενοχλήσεις, όπως στομαχόπονοι και πονοκέφαλοι, ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά συνήθως βιώνουν άγχος, ανησυχία, ευερεθιστότητα και δυσκολία συγκέντρωσης-, ορισμένα παιδιά θα βιώσουν αυτή την κατάσταση ψυχικής υγείας διαφορετικά. Ορισμένα λοιπόν έχουν άγχος υψηλής λειτουργικότητας.
Τι είναι το άγχος υψηλής λειτουργικότητας;
Ενώ πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τη φράση «υψηλής λειτουργικότητας» για να περιγράψουν το άγχος ή/και την κατάθλιψή τους, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως το άγχος υψηλής λειτουργικότητας, τουλάχιστον όχι από κλινική άποψη, δηλαδή δεν αποτελεί επίσημη διάγνωση. Ωστόσο, όπως εξηγεί η Ρέιτσελ Ντελανί, M.D. και επικεφαλής της γραμμής υπηρεσιών ενδονοσοκομειακής περίθαλψης στη μονάδα παιδιών στο Sheppard Pratt, ορισμένοι άνθρωποι χρησιμοποιούν τον όρο για να εξηγήσουν καλύτερα την κατάστασή τους.
«Το άγχος υψηλής λειτουργικότητας, ενώ δεν αποτελεί ξεχωριστή διάγνωση στο DSM-IV [το διαγνωστικό εγχειρίδιο που χρησιμοποιούν οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι] είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει άτομα που βιώνουν υψηλά επίπεδα εσωτερικού άγχους αλλά εμφανίζονται ως επιτυχημένα και υψηλών επιδόσεων», λέει η Δρ. Ντελανί. «Το άγχος τους ζει κυρίως μέσα στο μυαλό τους και δεν εκδηλώνεται μέσω της αποφυγής ή των υπερβολικών συμπεριφορών αντιμετώπισης. Εξωτερικά, οι άνθρωποι αυτοί δείχνουν σίγουροι, ισορροπημένοι, επαγγελματίες και συχνά βρίσκονται στην “κορυφή” της τάξης τους ή των αντίστοιχων τομέων», συμπληρώνει η ίδια.
Ποια είναι τα πιο κοινά συμπτώματα του άγχους υψηλής λειτουργικότητας στα παιδιά;
Τα σημάδια του άγχους ποικίλλουν, από άτομο σε άτομο και από περίπτωση σε περίπτωση- ωστόσο, τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι τα ακόλουθα:
- Υπερβολική σκέψη και υπερβολική ανάλυση
- Αναμονή στα λάθη του παρελθόντος
- Ανησυχία
- Ευερεθιστότητα
- Αϋπνία και κόπωση
- Έντονος φόβος αποτυχίας
- Δυσκολία να πει όχι
- Νευρικές συνήθειες και τικ, όπως το δάγκωμα των νυχιών, το σκάλισμα του δέρματος, το χτύπημα των ποδιών κ.λπ.
- Υπερβολική ανησυχία
- Δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων
«Τα μικρά παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν σωματικά συμπτώματα, όπως συχνές στομαχικές διαταραχές ή πονοκεφάλους», προσθέτει η Δρ. Ντελανί.
Τούτου λεχθέντος, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι πολλά από αυτά τα συμπτώματα δεν είναι ορατά. «Το άγχος υψηλής λειτουργικότητας διαφοροποιείται από το πιο σοβαρό ή περιοριστικό άγχος επειδή το παιδί συνεχίζει να αποδίδει καλά στις καθημερινές του δραστηριότητες», συμπληρώνει η Δρ. Ντελανί.
«Ένας έφηβος ή έφηβη με άγχος υψηλής λειτουργικότητας μπορεί εξωτερικά να εμφανίζει τελειομανείς ιδιότητες, συμπεριλαμβανομένων των καλών δεξιοτήτων οργάνωσης, της ακρίβειας, του καλού προγραμματισμού και συχνά είναι προσανατολισμένοι στη λεπτομέρεια», προσθέτει η ίδια. Μπορεί επίσης να εμφανίζονται φιλόδοξοι ή/και εργατικοί. Όσοι ζουν με άγχος υψηλής λειτουργικότητας είναι συνήθως υψηλών επιδόσεων και καλά προετοιμασμένοι.
Τι προκαλεί άγχος υψηλής λειτουργικότητας;
Όπως και με τα συμπτώματα του άγχους, οι αιτίες του άγχους υψηλής λειτουργικότητας ποικίλλουν. Ένα οικογενειακό ιστορικό άγχους, για παράδειγμα, μπορεί να σας κάνει να έχετε προδιάθεση για την πάθηση. Η έκθεση σε αρνητικά ή στρεσογόνα γεγονότα της ζωής μπορεί επίσης να προκαλέσει άγχος, όπως και ο αλκοολισμός ή/και οι διαταραχές χρήσης ουσιών, ενώ ιατρικές παθήσεις και περιβαλλοντικοί στρεσογόνοι παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν άγχος. Εν ολίγοις, δεν υπάρχει μία και μόνη απάντηση. Το άγχος μπορεί να προκαλείται από έναν ή πολλούς παράγοντες.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ του άγχους και του άγχους υψηλής λειτουργικότητας;
Ενώ το άγχος υψηλής λειτουργικότητας δεν είναι «επίσημο», δηλαδή τα άτομα δεν μπορούν να διαγνωστούν με αυτή την κατάσταση, η Αμάντα Μίντζερ, PsyD, διευθύντρια του προγράμματος κοινωνικού άγχους και κλινική ψυχολόγος στο κέντρο αγχωδών διαταραχών στο Child Mind Institute σημειώνει ότι όσοι ζουν με αυτό το είδος άγχους μπορεί να βιώνουν διαφορετικές αισθήσεις ή/και συμπτώματα.
«Παρόλο που το άγχος υψηλής λειτουργικότητας δεν αποτελεί συγκεκριμένη διάγνωση, ορισμένα παιδιά που παλεύουν με (άγχος υψηλής λειτουργικότητας) μπορεί να έχουν πολύ καλές επιδόσεις στο σχολείο και η τελειομανία τους -που συχνά θεωρείται καλό πράγμα- μπορεί στην πραγματικότητα να είναι σημάδι της αγχώδους διαταραχής τους», λέει η Δρ. Μίντζερ. Και τόνισε επίσης: «Αυτό είναι ιδιαίτερα συχνό σε παιδιά που έχουν διαγνωστεί με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή».
Πώς αντιμετωπίζονται τα παιδιά με άγχος υψηλής λειτουργικότητας;
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι αντιμετώπισης του άγχους. Ειδικότερα, γιια ορισμένους, η θεραπεία συζήτησης είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για τη διαχείριση των συμπτωμάτων. Η συζήτηση με έναν θεραπευτή ή σύμβουλο μπορεί να βοηθήσει το άτομο να κατανοήσει το άγχος του και να το διδάξει τεχνικές αντιμετώπίσης. Για άλλους πάλι, η φαρμακευτική αγωγή είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης. Οι συνήθεις θεραπείες άγχους περιλαμβάνουν βενζοδιαζεπίνες, όπως το Xanax και το Valium, και SSRIs. Και άλλοι βρίσκουν ότι ένας συνδυασμός των δύο είναι ο καλύτερος. Πολλά παιδιά διαχειρίζονται το άγχος με θεραπεία και φαρμακευτική αγωγή.
Σύμφωνα με την Δρ. Μίντζερ, η προσέγγισή του γονιού θα εξαρτηθεί από τη σοβαρότητα της κατάστασης του παιδιού. Συγκεκριμένα, «οι περισσότεροι ειδικοί συνιστούν τα παιδιά με ήπιο έως μέτριο άγχος να αντιμετωπίζονται πρώτα με CBT (γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία)», ανέφερε η Δρ. Μίντζερ. Και τόνισε μάλιστα το εξής: «Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να προστεθεί αφού το παιδί ξεκινήσει τη CBT, εάν η θεραπεία από μόνη της δεν φαίνεται να λειτουργεί για την ανακούφιση των συμπτωμάτων του. Αλλά για πιο σοβαρό άγχος, συνιστάται τα παιδιά να ξεκινούν φαρμακευτική αγωγή μαζί με τη θεραπεία -ή ακόμα και πριν ξεκινήσει η θεραπεία, για να τα βοηθήσει να νιώσουν αρκετά άνετα ώστε να συμμετάσχουν».
Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας να αντιμετωπίσει το άγχος
Τέλος, σύμφωνα με την ειδικό, «τα καλύτερα φάρμακα για τα περισσότερα παιδιά με άγχος είναι τα αντικαταθλιπτικά που ονομάζονται SSRI», και εξήγησε πως: «αυτά είναι λιγότερο εθιστικά και τείνουν να έχουν λιγότερες παρενέργειες».
