Οι κρίσεις πανικού δεν έχουν ηλικία και μπορούν να κάνουν την εμφάνιση τους στον οποιοδήποτε, ακόμα και σε ένα παιδί στην εφηβεία. Μάλιστα, οι ειδικοί αναφέρουν πως η ηλικία αιχμής για την έναρξη των κρίσεων πανικού είναι τα 14 – 19 έτη. Οι αιτίες που τις προκαλεί, το πώς εμφανίζονται, αλλά και οι τρόποι αντιμετώπισης διαφέρουν ανά περίπτωση.
Τι είναι η κρίση πανικού;
Ας αποσαφηνίσουμε αρχικά τί ορίζεται ως κρίση πανικού, ή πιο σωστά τι μπορεί να περιλαμβάνει μια κρίση πανικού καθώς επηρεάζει διαφορετικά κάθε άνθρωπο. Ως κρίση πανικού αξιολογείται μια αιφνίδια περίοδος έντονου άγχους, ψυχολογικής διέγερσης, φόβου, στομαχικών διαταραχών και αδιαθεσίας που σχετίζεται με μια ποικιλία σωματικών και νοητικών συμπτωμάτων.
Από τη μία, άτομα τα οποία έχουν βιώσει στο παρελθόν κάποια κρίση πανικού μπορούν μερικές φορές να την «αντέξουν» δίχως ν== να παρουσιάσουν εξωτερικά συμπτώματα. Από την άλλη, άτομα που βιώνουν την κρίση για πρώτη φορά μπορεί να πιστέψουν πως παθαίνουν νευρικό κλονισμό ή έμφραγμα.
Μάλιστα, αξίξει να σημειωθεί πως υπολογίζεται ότι μέχρι 4% του πληθυσμού υποφέρει από σοβαρές και συχνές κρίσεις πανικού ενώ στις γυναίκες η πάθηση είναι δύο έως τρεις φορές πιο συχνή σε σύγκριση με τους άνδρες.
Τί μπορεί να προκαλέσει κρίση πανικού;
Δεν είναι σαφές τι ακριβώς μπορεί να προκαλεί τις κρίσεις πανικού ή τη διαταραχή πανικού. Ωστόσο οι παρακάτω παράγοντες ενδέχεται να παίζουν κάποιο ρόλο:
- Γενετικοί Λόγοι
- Ισχυρό στρες
- Ιδιοσυγκρασία που είναι περισσότερο ευαίσθητη στο στρες και ευάλωτη στη βίωση αρνητικών συναισθημάτων
- Αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας διαφόρων μερών του εγκεφάλου
- Σημαντικές μεταβάσεις που συμβαίνουν στη ζωή, όπως, στην περίπτωση των εφήβων, οι πανελλήνιες εξετάσεις, η γενικότερη απόδοση στο σχολείο, οι σχέσεις με τους συνομηλίκους, ακόμα και μια ερωτική απογοήτευση
Ποιοι είναι οι πιο γνωστοί παράγοντες κινδύνου;
Οι κύριοι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα ανάπτυξης κρίσεων πανικού ή διαταραχής πανικού είναι οι εξής:
- Οικογενειακό ιστορικό κρίσεων πανικού ή διαταραχής πανικού
- Ισχυρό οικογενειακό στρες, όπως θάνατος ή σοβαρή ασθένεια αγαπημένου προσώπου
- Ένα τραυματικό γεγονός, όπως εκφοβισμός (μπούλινγκ) στο σχολείο, σεξουαλική ή άλλους είδους επίθεση, σοβαρό ατύχημα
- Σημαντικές αλλαγές στη ζωή
Πώς και πότε εμφανίζεται;
Συνήθως η εμφάνιση των επεισοδίων τυπικά γίνεται απότομα, ενώ είναι πιθανό να μην υπάρχει καν κάποια συγκεκριμένη αιτία που να πυροδότησε μια τέτοια κρίση.
Ωστόσο, υπάρχουν και ορισμένες κρίσεις πανικού οι οποίες εμφανίζονται κάτω από συγκεκριμένες καταστάσεις, όπως όταν κάποιος βρίσκεται σε μέρος με πολύ κόσμο (βλ. αγοραφοβία). Επιπλέον, έρευνες έχουν δείξει πως ο φόβος ότι μπορεί να επέλθει μια κρίση πανικού είναι ικανός από μόνος τους να προκαλέσει τα συμπτώματα μιας τέτοιας κρίσης.
Ποια είναι τα σημάδια που «προδίδουν« μια κρίση πανικού;
Τα τυπικά συμπτώματα μιας κρίσης πανικού είναι τα ακόλουθα:
- Φόβος
- Άγχος
- Πανικός και αίσθημα επέλευσης τρέλα
- Ταχύς καρδιακός ρυθμός
- Πόνος στο στήθος
- Φόβος απώλειας ελέγχου ή θανάτου
- Ναυτία, ζαλάδα, αίσθημα λιποθυμίας
- Έντονος πονοκέφαλος
- Αίσθημα επικείμενης καταστροφής ή κινδύνου
- Αίσθημα μουδιάσματος ή μυρμήγκιασμα
- Τρέμουλο
- Τάσεις φυγής
- Κρυάδες
- Εξάψεις ή ρίγος
- Ναυτία, ζαλάδα, αίσθημα λιποθυμίας
- Κοιλιακές κράμπες
- Αυξημένη εφίδρωση
- Κόμπος στο λαιμό και δυσκολία κατάποσης
- Δύσπνοια και αίσθημα πνιγμού
- Αίσθημα μουδιάσματος ή μυρμήγκιασμα
- Αίσθημα αποπραγματοποίησης
- Έντονος φόβος πως η κρίση θα επαναληφθεί
Ποια η θέση των γονιών;
Οι γονείς με τη σειρά τους πρέπει να είναι ψύχραιμοι και να μην λένε στο παιδί τους φράσεις όπως «ηρέμησε», «με τρομάζεις έτσι όπως κάνεις», «ξέχασε το» κ.ά. Ο ρόλος του γονέα σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να είναι υποστηρικτικός και να ακολουθεί τα «θέλω» του παιδιού, για να ξεπεραστεί η δυσάρεστη αυτή κατάσταση. Είναι σημαντικό οι γονείς να μην έχουν άγνοια για αυτού του είδους τις καταστάσεις και να μην αμφισβητούν όσα μπορεί να νιώθουν τα παιδιά τους. Και φυσικά, είναι ιδιάζουσας σημασίας να μην μειώνουν την αξία και τη σημαντικότητα του θέματος, ούτε από άγνοια, αλλά ούτε λόγω φόβου του στίγματος. Ένας έφηβος με κρίσεις πανικού θέλει βοήθεια, έστω και τη βοήθεια όπως τη ζητά ο ίδιος. Η κατανόηση και η ενσυναίσθηση σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι το «κλειδί» της επιτυχίας για τους γονείς. Οι γονείς δεν πρέπει να ξεχνούν πως πρέπει να είναι σύμμαχοι των παιδιών τους στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν την κρίση πανικού. Επομένως, η στάση τους απέναντι στο παιδί τους το οποίο βιώνει κρίσεις πανικού, είναι σημαντική!
Συμβουλές αντιμετώπισης
- Αποδοχή και αναγνώριση: Είναι σημαντικό τόσο ο ίδιος ο έφηβος όσο και η οικογένεια να κατανοήσουν τη φύση της διαταραχής και παράλληλα, να αντιληφθούν πως πρόκειται για μια σύντομη περίοδο υπερβολικής ανησυχίας η οποία θα τερματιστεί.
- Βαθιά αναπνοή: Η προσπάθεια για σταθερές και βαθιές αναπνοές βοηθούν στον έλεγχο της κρίσης.
- Περιορισμός Ερεθισμάτων: Κατά τη διάρκεια της κρίσης το κλείσιμο των ματιών ή η μετακίνηση από ένα πολύβουο σε ένα ήρεμο μέρος μπορούν να αποβούν σωτήρια. Επιπλέον, το να επικεντρωθεί το άτομο σε κρίση πανικού σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο θα το βοηθήσει να περιορίσει την έκταση αυτής.
- Αναγνώριση των εκλυτικών παραγόντων: Συχνά, οι κρίσεις πανικού πυροδοτούνται από τα ίδια πράγματα, επομένως καλό θα ήταν να βρεθεί το μοτίβο που τις προκαλεί προκειμένου να είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμη η κατάσταση – πιθανόν και η αποφυγή νέων κρίσεων.
- Άσκηση: Η άσκηση απελευθερώνει ενδορφίνες, οι οποίες χαλαρώνουν το σώμα και βελτιώνουν τη διάθεση. Σημαντικό ρόλο παίζει και η καλή και ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά.
- Διαλογισμός – και άλλες τεχνικές χαλάρωσης: Οι διάφορες τεχνικές διαλογισμού και οι τεχνικές χαλάρωσης μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να αποσπαστεί από τις πηγές στρες, στρέφοντας αλλού το επίκεντρο της προσοχής του.
- Θετικές σκέψεις: Όσο παράδοξο και δύσκολο και αν φαντάζει, στην πραγματικότητα, ένα φανταστικό «ταξίδι» σε ένα όμορφο μέρος μπορεί να κάνει το άτομο να ηρεμήσει και να ξεπεράσει την κρίση. Η σκέψη είναι δύναμη εξάλλου!
- Γνωστοποίηση της κατάστασης: Αν το άτομο που βιώνει μια τέτοια κατάσταση το κρατάει μέσα του όλο αυτό μόνο κακό μπορεί να κάνει. Επομένως, είναι σημαντικό να το επικοινωνεί με τους γύρω τους ανοιχτά. Μάλιστα, σε μια στιγμή κρίσης, άτομο του περιβάλλοντος που γνωρίζει, ίσως βοηθήσει.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, πέρα από τα παραπάνω, και πάντα σε συνεννόηση με κάποιον ειδικό ο οποίος έχει εξετάσει και αξιολογήσει την σοβαρότητα της κατάστασης, συνίστανται επίσης:
- Φαρμακευτική αγωγή
- Ψυχοθεραπεία
- Σχολική υποστήριξη
Κλείνοντας, για την καλύτερη αντιμετώπιση, η καλύτερη προσέγγιση όταν ένα παιδί ή ένας έφηβος αντιμετωπίζει κρίσεις πανικού, είναι η επίσκεψη σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας είτε ψυχολόγο είτε ψυχίατρο – ανάλογα με την ένταση και τη συχνότητα των συμπτωμάτων-, προκειμένου να δοθούν οι κατάλληλες συμβουλές υποστήριξης. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως συνήθως, η διαταραχή πανικού δεν είναι διαχειρίσιμη χωρίς εξωτερική βοήθεια και οι κρίσεις μπορεί να επιδεινώνονται σταδιακά χωρίς θεραπεία.
