Συχνά η γέννηση ενός μωρού μπορεί να επηρεάσει βαθιά και ουσιαστικά την ψυχολογία της γυναίκας και να οδηγήσει σε πολλές και διαφορετικές εκδηλώσεις, άλλες από τις οποίες είναι φυσιολογικές και βραχύβιες και άλλες σοβαρές και επίμονες. Μία από τις παραπάνω είναι η επιλόχειος κατάθλιψη. Αν και το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των εκδηλώσεων είναι ότι παρατηρούνται μέσα σε λίγες ημέρες έως εβδομάδες από τον τοκετό, κατά τα άλλα είναι εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους.
Η λοχεία θεωρείται πολύ σημαντική περίοδος τόσο για την μητέρα όσο και για τη θεμελίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας του βρέφους.
H μητέρα παρέχει συναισθηματική, πρακτική ασφάλεια και φροντίδα. Προϋπόθεση για την ομαλή διέλευση είναι το περιβάλλον, πρακτικό και συναισθηματικό της μητέρας αλλά και η συναισθηματική της διάθεση.
Το ανησυχητικό είναι ότι, επειδή δεν είναι «κοινωνικά αποδεκτό» μια μητέρα να μην είναι πλημμυρισμένη από ευχάριστα συναισθήματα μετά τη γέννηση του παιδιού της, πολλές γυναίκες με επιλόχειο κατάθλιψη δεν το παραδέχονται και υποφέρουν σιωπηλά μόνες τους, με τραγικά αποτελέσματα καμιά φορά.
Οι περισσότερες νέες μητέρες νιώθουν μια θλίψη τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό, πιθανώς εξαιτίας των απότομων ορμονικών και χημικών αλλαγών που συμβαίνουν στο σώμα τους. Η θλίψη αυτή κατά κανόνα είναι μια παροδική, αθώα κατάσταση, που δεν πρέπει να συγχέεται με την επιλόχεια κατάθλιψη, αλλά ούτε και με την επιλόχεια ψύχωση, οι οποίες χρειάζονται εξειδικευμένη αντιμετώπιση διότι δεν είναι διόλου αθώες.
Κάθε μία από αυτές τις τρεις ψυχικές καταστάσεις, όμως, έχει τα δικά της συμπτώματα, τα οποία πρέπει να γνωρίζουμε για να μπορούμε να τις διαχειριζόμαστε εγκαίρως.
Η επιλόχεια κατάθλιψη δεν είναι ελάττωμα του χαρακτήρα της νέας μητέρας
Η λοχεία είναι μια φορτισμένη περίοδος με προσδοκίες αναφορικά με το νεογέννητο, ανησυχία, αγωνία και σωματική εξάντληση. Η προσδοκία της αναμενόμενης χαράς με τη γέννηση του παιδιού διαψεύδεται συχνά, καθώς το δέσιμο δεν είναι πάντα τόσο άμεσο.Επίσης συχνά μια μητέρα ενδέχεται να έχει και κάποιες αρνητικές σκέψεις για το νεογέννητο.
Σε μια στις δέκα γυναίκες μπορεί να εμφανιστεί επιλόχειος κατάθλιψη που συνοδεύεται από ατονία και δυσαρέσκεια, συμπτώματα που μπορεί να είναι πιο έντονα ή να επιδεινώνονται σε συγκεκριμένες ώρες όπως το πρωί ή αργά το απόγευμα.
Δεν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος εμφάνισης της διαταραχής, αλλά οι γυναίκες με υπάρχον ιστορικό, έλλειψη υποστήριξης από την οικογένεια ή τον σύντροφο, πρόωρο τοκετό ή κάποιας διαταραχής στο μωρό, απώλεια της μητέρας σε μικρή ηλικία, οικονομικά προβλήματα και πένθος επιβαρύνουν την κατάσταση.
Παρόλα αυτά η επιλόχειας κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί χωρίς συγκεκριμένο λόγο και χωρίς την παρουσία στρεσσογόνων παραγόντων, όπως επίσης και η παρουσία των παραπάνω μπορεί να επιβαρύνει αλλά δεν οδηγεί απαραίτητα σε επιλόχεια κατάθλιψη
Λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε επιλόχειο κατάθλιψη
Τα επίπεδα ορμονών του θυρεοειδή αδένα μπορούν επίσης να μειωθούν μετά από τη γέννα και προκαλούν τα συμπτώματα της κατάθλιψης.Οι γυναίκες χρειάζονται χρόνο για να αναπληρώσουν τα αποθέματα σεροτονίνης στον εγκέφαλο, μετά από κάποιο έντονο στρες.Το συναίσθημα της έντονης κόπωσης μετά από εργώδη φυσιολογικό τοκετό.Ο άστατος ύπνος εμποδίζει συχνά τη μητέρα να ανακτήσει τις δυνάμεις της.Αίσθημα πίεσης από τις αλλαγές.Συναισθήματα απώλειας: της ταυτότητας, του ρόλου, της σιλουέτας, της αίσθησης να είναι ελκυστική.Μείωση του ελεύθερου χρόνου και του ελέγχου στη διάθεση του χρόνου.Το ιστορικό κατάθλιψης, μανιοκατάθλιψης ή άλλων ψυχικών διαταραχών, στην ίδια ή την οικογένειά της.
Το συναισθηματικό περιβάλλον της μητέρας κατά την παιδική της ηλικία και τα βιώματά της παίζουν σημαντικό ρόλο. Εάν στο περιβάλλον υπήρξαν προστριβές και οι σχέσεις της οικογενείας υπήρξαν παθολογικές, οι πιθανότητες να εμφανιστεί ψυχοπαθολογία είναι αυξημένες.
Η συμβολή του πατέρα είναι σημαντική και πηγάζει από τη δική του παιδική ηλικία αλλά και από τις συνθήκες της ζωής του.
Συμπτώματα:
Τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν σε διάστημα μεταξύ 24 ωρών έως 6 μηνών μετά τη γέννηση και περιλαμβάνουν:
- κακή διάθεση/ έντονη θλίψη
- έλλειψη ικανοποίησης και ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε πρόσφεραν ευχαρίστηση προβλήματα στον ύπνο
- κόπωση
- συναισθηματική φόρτιση
- μείωση/ αύξηση βάρους
- μείωση ενεργητικότητας (ατονία)
- ανησυχία ή άγχος
- αισθήματα αναξιότητας ή ενοχής
- δυσκολία συγκέντρωσης
- σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονία
- μειωμένο ενδιαφέρον για σεξ
- αισθήματα απόρριψης
- πονοκέφαλοι, πόνοι στο στήθος, ταχυπαλμία, μούδιασμα ή ζάλη
- άρνηση ενασχόλησης με το παιδί ή επιθετικότητα προς αυτό
- ευσυγκινησία χωρίς προφανείς λόγους
- έμμονες και ανεξήγητες ιδεοληψίες που αφορούν στο βρέφος ή σε θέματα που σχετίζονται με αυτό
- διαταραχή των διαπροσωπικών σχέσεων της μητέρας
- ότι μπορεί να χάσει το μωρό λόγω κάποιας λοίμωξης, ξαφνικού θανάτου, λανθασμένου χειρισμού
- ότι μπορεί να κάνει κακό στο μωρό για την ίδια της την υγεία
Το άγχος είναι, επίσης, χαρακτηριστικό γνώρισμα της επιλόχειας κατάθλιψης. Η νέα μητέρα μπορεί να ανησυχεί υπερβολικά όταν το μωρό κλαίει, καταπίνει ή χτυπήσει, με αποτέλεσμα την εκδήλωση άγχους αν πρόκειται να μείνει μόνη με το μωρό.
Έτσι, αντί να θέλει να είναι με το μωρό όλη την ώρα, νιώθει απομακρυσμένη. Επίσης δεν μπορεί να κατανοήσει πώς νιώθει το μωρό ή τι χρειάζεται.
Έστω κι αν οι μητέρες συχνά ανησυχούν ότι θα κάνουν κακό στο μωρό, αυτό συμβαίνει σπάνια.
Έστω κι αν κατά τη διάρκεια κόπωσης και αγανάκτησης μπορεί να αισθάνονται ότι χτυπούν ή τραντάζουν το μωρό αυτό μπορεί να συμβεί και σε μητέρες και πατέρες χωρίς επιλόχεια κατάθλιψη.
Οι μητέρες με ψυχολογικές διαταραχές ή ειδικές ανάγκες ή μαθησιακές δυσκολίες αντιμετωπίζουν αυξημένες δυσκολίες σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Είναι απαραίτητο να αναγνωρίζεται η επιλόχεια κατάθλιψη μέσω των συμπτωμάτων της και να διαχωρίζεται από τα ήπια καταθλιπτικά συμπτώματα που είναι αρκετά συχνά μετά την εγκυμοσύνη από τους επαγγελματίες υγείας που βρίσκονται στο άμεσο περιβάλλον της νέας μητέρας.
Η ίδια μπορεί να μην κατανοήσει αρχικά τι συμβαίνει ή να νιώθει ντροπή που δεν δείχνει ενθουσιασμό για την άφιξη του μωρού.
Η επιλόχεια ψύχωση είναι μια πολύ σοβαρή διαταραχή που συμβαίνει σε 1 στις 500 γυναίκες και αρχίζει μετά από μέρες ή βδομάδες του τοκετού. Μπορεί επίσης να αρχίσει και μετά από κάποιες ώρες οπότε χρειάζεται επειγόντως θεραπεία, γιατί κινδυνεύει η ζωή της μητέρας αλλά και του μωρού.
Η οικογένεια και το στενό συγγενικό περιβάλλον το επισημαίνουν πρώτα. Η νέα μητέρα λέει περίεργα πράγματα και μπορεί να γίνει υπερβολικά ενθουσιώδης και απρόβλεπτη. Οι μεταπτώσεις στη διάθεση είναι συχνές, όπως και οι περίεργες αντιλήψεις ή ακουστικές ψευδαισθήσεις.
Πριν την εγκυμοσύνη
- Mην προσπαθείτε να κάνετε τα πάντα.
- Προσπαθήστε να κάνετε λιγότερα για να μην κουραστείτε.
- Αν εργάζεστε να τρώτε συχνά γεύματα και να προσπαθείτε να χαλαρώνετε.
- Mην μπείτε σε διαδικασία μετακόμισης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή 6 μήνες μετά.
- Kάνετε φιλίες με ζευγάρια που περιμένουν μωρό ή μόλις έγιναν γονείς.
- Bρείτε κάποιον/α να μιλάτε για να μοιράζεστε τα συναισθήματά σας.
- Aν στο παρελθόν είχατε επιλόχεια κατάθλιψη ενημερώστε τον γυναικολόγο ή τον παθολόγο σας για να σας παραπέμψει σε κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Τι μπορούν να κάνουν οι άλλοι:
Mην σοκάρεστε ή απογοητεύεστε αν η σύζυγος, σύντροφος ή αδελφή σας εκμυστηρευτεί ότι δεν νιώθει καλά μετά την εγκυμοσύνη ή αναφερθεί στην επιλόχειο κατάθλιψη.
- Δώστε της χρόνο να μιλήσει και να είστε εκεί για να την ακούσετε.
- Aν υπάρξει διάγνωση να μην δείξετε τη δυσαρέσκεια ή το φόβο σας.
- Είναι συχνό και θεραπεύεται.
- Pωτήστε πώς μπορείτε να βοηθήσετε με τις διάφορες δουλειές μέσα στο σπίτι για να την ξεκουράσετε.
- Δείξτε υπομονή, υποστήριξη και συμβουλευτείτε τον γιατρό σχετικά με πρακτικά θέματα ώστε να συμμετέχετε στη θεραπεία.
Πώς μπορεί να βοηθήσει ο μπαμπάς;
- Συντονίζοντας το πρόγραμμά του με τη νέα πραγματικότητα.
- Προσπαθώντας να δείξει κατανόηση.
- Δείχνοντας περισσότερο ενδιαφέρον για εκείνη, κάνοντάς τη να νιώσει σημαντική, κάτι που έχουν ανάγκη οι γυναίκες σε αυτή τη φάση.
- Βοηθώντας και ξεκουράζοντας τη μητέρα με όποιον τρόπο μπορεί.
- Ζητώντας τη γνώμη ενός ειδικού, ώστε να καταλάβει καλύτερα την κατάσταση και αφετέρου να λάβει βοήθεια στην αντιμετώπισή της.
- Αποφεύγοντας συμβουλές του τύπου: «Δεν είσαι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία που της συμβαίνει αυτό» ή «Πώς τα καταφέρνουν οι άλλες γυναίκες;» ή «Μήπως είσαι λίγο υπερβολική;».
- Δείχνοντας στη γυναίκα ότι τη βλέπει σαν σύντροφο και φίλη και όχι μόνο σαν τη μητέρα του παιδιού τους.
Βοηθήστε τον εαυτό σας:
- Ενημερωθείτε σχετικά με την κατάσταση που λέγεται επιλόχειος κατάθλιψη. Αυτό θα σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε έγκαιρα τα συμπτώματα, ώστε να ενημερώσετε το γιατρό σας.
- Δώστε χρόνο στον εαυτό σας να προσαρμοστεί, και να είστε σίγουρες πως θα ξαναβρείτε τις ισορροπίες σας.
- Μην είστε αυστηρές με τον εαυτό σας. Δεν χρειάζεται όλα να είναι τέλεια.
- Αποφύγετε να πάρετε κρίσιμες αποφάσεις για σημαντικά θέματα της ζωής σας τις μέρες γύρω από τον τοκετό και κρατηθείτε μακριά από εντάσεις του περιβάλλοντός σας.
- Προσπαθήστε να είστε κοντά με ανθρώπους που ξέρετε ότι σας αγαπούν, σας νοιάζονται και ότι θα είναι δίπλα σας ουσιαστικά όταν τους χρειαστείτε.
- Εάν το οικογενειακό σας περιβάλλον θεωρήσει ότι χρειάζεστε υποστήριξη από κάποιον ειδικό, μην το αρνηθείτε. Θα είναι για το καλό τόσο το δικός σας όσο και της οικογένειάς σας.
- Μιλήστε με το γιατρό σας και ίσως μπορέσει να σας συστήσει κάποιον ψυχολόγο ή ανάλογα εκπαιδευμένο άτομο το οποίο μέσω της εμπειρίας του θα σας βοηθήσει σίγουρα.
- Εάν ο γιατρός σας θεωρεί ότι πρέπει να ακολουθήσετε μια φαρμακευτική αγωγή, ακολουθήστε την, παραμερίζοντας το φόβο σας για το ότι τα αντικαταθλιπτικά χάπια θα σας εθίσουν.
- Στην περίπτωση της φαρμακευτικής αγωγής, δώστε βάρος στη σωστή πληροφόρηση και διασταυρώστε, εάν είναι δυνατόν, γνώμες γιατρών.
- Προσπαθήστε να εξωτερικεύσετε το πρόβλημα που σας απασχολεί. Μην απογοητευτείτε, όμως, αν ο σύζυγος ή η φίλη σας έχουν δυσκολία να σας καταλάβουν.
- Η παρακολούθηση ομάδας υποστήριξης μητέρων μπορεί να κάνει θαύματα. Μιλώντας με άλλες γυναίκες με παρόμοιες εμπειρίες, θα νιώσετε λιγότερο μόνη και θα γίνουν τα πράγματα πιο εύκολα.
- Προσέξτε τη διατροφή σας. Η ποιοτική διατροφή έχει αποδειχτεί ότι συμβάλλει σημαντικά στην καλύτερη διάθεση.
- Να εκμεταλλεύεστε όλες τις ευκαιρίες, να ξεκουράζεστε και αναζητήσετε την υποστήριξη του συντρόφου ή του συζύγου.
- Bρείτε χρόνο διαφυγής και διασκέδασης.
Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι συχνά ένα γεγονός που δεν θα περάσει «από μόνο του»! Χρειάζεται υποστήριξη από κάποιον ειδικό, ίσως και φαρμακευτική αγωγή και υποστήριξη από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον της μητέρας.
Ιδρυτικό Μέλος allaboutparents.gr | Positive Parenting
Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc
Ειδικευμένη στην Ψυχοθεραπεία Gestalt
PgD Παιδοψυχολογία Παιδιού & Εφήβου
Τηλ: 6942217440, Ευρυτανίας 13, Αμπελόκηποι
email: maria.giannopulu@gmail.com
