Ο όρος αυτοτραυματισμός αναφέρεται σε όλες εκείνες τις επιθετικές συμπεριφορές που εκδηλώνει ένα άτομο, όχι προς άλλους, αλλά προς τον ίδιο του τον εαυτό και δεν έχει ως σκοπό την αυτοκτονία.
Οι επαναλαμβανόμενοι αυτοτραυματισμοί αποτελούν ένα σοβαρό φαινόμενο που δεν ερμηνεύεται εύκολα καθώς πρόκειται για ένα φαινόμενο – γρίφο. Ποικίλες θεωρίες έχουν προσπαθήσει να εστιάσουν στα κίνητρα που κρύβονται πίσω από τον αυτοτραυματισμό και τα κοινά θέματα αφορούν τη ρύθμιση του συναισθήματος και την προσπάθεια για επικοινωνία με τους γύρω. Ο όρος αυτοτραυματισμός περιλαμβάνει συμπεριφορές όπως:
- το σκίσιμο του δέρματος με διάφορα αιχμηρά αντικείμενα (γνωστό και ως χαράκωμα)
- τα χτυπήματα, με γροθιές και μπουνιές, σε διάφορα σημεία του σώματος
- το δάγκωμα των νυχιών όταν γίνεται με υπερβολική ένταση και συχνότητα
- την τριχοτιλλομανία. Η επαναλαμβανόμενη αφαίρεση τριχών (από τα μαλλιά και τις βλεφαρίδες) με αποτέλεσμα την εμφανή αραίωση τριχών.
- το ξύσιμο συγκεκριμένου σημείου του σώματος με αυξημένη ένταση, διάρκεια και συχνότητα. Πολλές φορές χρησιμοποιούνται τα νύχια του χεριού αλλά και διάφορα άλλα αιχμηρά αντικείμενα.
- τα εγκαύματα
- το σπάσιμο των οστών με βαριά αντικείμενα ή εργαλεία
Πολλά άτομα εκδηλώνουν τις παραπάνω συμπεριφορές με σκοπό να προκαλέσουν φυσικό πόνο στο σώμα τους και έτσι να απαλλαγούν από τον ψυχικό πόνο που βιώνουν από το άγχος και από την πίεση γεγονότων όπως κακοποίηση, θάνατος, οικογενειακά προβλήματα, μοναξιά, παραμέληση. Επίσης, πολλοί είναι εκείνοι που συνδέουν τον αυτοτραυματισμό με την αίσθηση της αυτοτιμωρίας.
Ο αυτοτραυματισμός συνδέεται άμεσα με την ανακούφιση από επώδυνες σκέψεις και συναισθήματα και ενισχύεται τις περισσότερες φορές με την προσοχή και τη φροντίδα που παρέχεται παράλληλα από τους γύρω. Έφηβοι αναφέρουν ότι μειώνονται τα αρνητικά/ δυσάρεστα συναισθήματα ενώ αυξάνονται τα θετικά/ ευχάριστα συναισθήματα αμέσως μετά τον αυτοτραυματισμό. Παραμένει όμως ανεξήγητος ο ακριβής μηχανισμός με τον οποίο μια επίπονη διαδικασία παίζει τόσο ανακουφιστικό ρόλο και μάλιστα οδηγεί ένα άτομο να βιώσει ευχάριστα συναισθήματα.
Χαρακτηριστικό του αυτοτραυματισμού είναι ότι οι περισσότεροι προτιμούν να μη φαίνεται ότι έχουν καταφύγει σε τέτοιου είδους συμπεριφορές και αυτοτραυματίζονται όταν είναι μόνοι τους κρύβοντας στη συνέχεια τα σημάδια. Από την άλλη μεριά αναφέρονται και ομάδες εφήβων που συναντιούνται με σκοπό τον αυτοτραυματισμό και τότε δε γίνεται λόγος για συμπεριφορά που οδηγεί σε ανακούφιση ψυχικού πόνου αλλά σε συμπεριφορά που σκοπό έχει την ανάπτυξη του αισθήματος του «ανήκειν» σε κοινωνική ομάδα.
Τέλος πολλά άτομα εκδηλώνουν αυτοτραυματική συμπεριφορά λόγω κάποιας ψυχικής διαταραχής.
Σε καμία περίπτωση ο αυτοτραυματισμός δεν είναι μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας. Παρ’ όλα αυτά δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα θανατηφόρου χτυπήματος κατά τη διάρκεια αυτοτραυματισμών. Αυξημένη, επίσης, είναι η πιθανότητα εθισμού του ατόμου στη συγκεκριμένη συμπεριφορά γι αυτό και είναι επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπιστεί άμεσα κάθε μορφή αυτοτραυματισμού.
Εάν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας αυτοτραυματίζεται:
- Διατηρήστε την ψυχραιμία σας. Ο πανικός δεν είναι καλός σύμβουλος και μπορεί να σας οδηγήσει σε λάθος συμπεριφορές και δηλώσεις. Μιλήστε στο παιδί σας όταν είστε έτοιμοι κι εσείς για διάλογο.
- Μην το εκλαμβάνεται σαν αποτυχία να προστατέψετε το παιδί σας και μην κατηγορήσετε τον εαυτό σας. Είστε αρκετά ικανοί να το αντιμετωπίσετε εφόσον το έχετε εντοπίσει και θέλετε να βοηθήσετε το παιδί σας.
- Δείξτε κατανόηση για το πώς νοιώθει το παιδί σας και δηλώστε ετοιμότητα και διαθεσιμότητα να βρείτε μαζί υγιείς τρόπους να διαχειρίζεται το παιδί σας οποιαδήποτε συναισθήματα δυσφορίας.
- Οι τελεσίδικες δηλώσεις δεν θα βοηθήσουν. Το «ή το σταματάς ή ….» δεν θα φέρει επιθυμητά αποτελέσματα και αντιδράσεις. Άλλωστε τις περισσότερες φορές «η κραυγή για βοήθεια» είναι αυτή που κρύβεται πίσω από τον αυτοτραυματισμό.
- Συγκεντρώστε πληροφορίες και απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό. Η Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά S.O.S. 1056 λειτουργεί χωρίς χρέωση, 7 ημέρες την εβδομάδα και 24 ώρες τη μέρα ενώ πάντα βρίσκεται κοινωνικός λειτουργός ή ψυχολόγος για να μοιραστείτε τις ανησυχίες σας και να βρείτε μαζί μια λύση.
